De tekstuele weergave van de lezing van Hein van den Assem, gehouden op 18 mei 2019 in Lislokaal.
De naam Liskwartier
De naam is ontleent aan het Lischwater een grote afgraving in de achttiendee eeuw met als doel vervening van het gebied. Dat plan werd al weer heel snel verlaten. De uitgraving liep vanaf wat nu het Lisplein is in noordelijke richting en was kleiner dan de Bergsche Plas. Het Noorderkanaal bestond nog niet, dit is pas later gegraven. Later bleek dit niet meer te werken en bleef er een kleine plas over die nu de Lisvijver heet. De naam ontstond als gevolg van de vele lisplanten, een moerasplant die langs de oevers groeide, ook wel iris wordt genoemd.
De naam Bergweg (Berchweg), vernoemt naar de oorspronkelijke naam van Hillegersberg, den Berg, dateert al uit 1387. Nadien heette deze weg de Oostblommersdijkschweg die aansloot op de Westblommersteijnseweg (tegenwoordig de Walenburgerweg.) Deze liep helemaal tot aan de Beukelsdijk naar de ambachtsheerlijkheid Blommersdijk. (= bestuurseenheid door een ambachtsheer op het platteland). Aan de Bergweg bevonden zich oude landgoederen zoals ‘De Insulinde’ (nabij het gelijknamige plein) en huis Walenburg (Walenburgerweg).
In 1906 had Rotterdam een oog laten vallen op dit gebied dat nog aan de gemeente Hillegersberg toebehoorde. In 1906 was de grenswijziging geregeld waardoor Rotterdam dit gebied kon gaan bebouwen. Een van de eerste straten was de Lisstraat. Na 1906 volgde de De Schiebroekselaan, Bergselaan, de Rodenrijselaan en de wijk was pas in 1940 klaar. Er wonen 7500 mensen en de wijk is 59 ha groot (1 ha = 100 x 100 meter = 10.000 m2)
Opvallende gebouwen die in de wijk staan of stonden waren De Bergsingelkerk, een gereformeerde kerk van architect Tjeerd Kuipers uit 1913. Luidklokken zijn pas in 1954 geplaatst. De Opstandingskerk (1960 van M.C.A. Meischke en J.L. de Jongh naar een plan uit 1939) en de voormalige ziekenhuizen Bergweg en Eudokia. Bergweg was een steunziekenhuis voor het voormalige Coolsingelziekenhuis uit 1908. Eudokia was een christelijk ziekenhuis opgericht door een dominee van de Hervormde Kerk in 1890. De villa Welbehagen werd aangekocht en de dominee verwees voor de naam Eudokia naar de Engelenzang uit Lucas 2, “Ere zij God in de hoogste hemelen, en vrede op aarde in de mensen een welbehagen”.
Hoe verliep de bebouwing van de wijk? De grond werd in kavels opgedeeld en deze werden bebouwd door aannemers en door toekomstige bewoners. De Bergselaan ontstond in een periode van 10 jaar. Je kan dit aflezen uit de adresboeken (voorlopers van het telefoonboek) waar in 1910 maar twee adressen waren. De grote lanen en straten waren bedoeld voor de hogere burgerij zoals architecten, fabrikanten, hogere ambtenaren, kortom de welgestelde gegoede burgerij. In de zijstraten waar de huizen veelal kleiner waren, woonde de middenklasse en de lagere ambtenaren. In deze tijd was dit concept gebruikelijk.
In 1912 wordt het adres nog niet vermeld de Bergselaan 126a komt pas in 1916 in beeld. De eerste bewoner is W.J. Wortelboer die er een handelsagentschap begint. In 1918 wordt hij vertegenwoordiger voor een textielfabriek en is met een zakenpartner ook grossier in kantoorboekhandel-artikelen. In 1922 woont er ene L.J. Nollee, koopman van fa. Ind. & Handelsmij. Nollee & Co. In 1926 is het de beurt aan A. Mulder die een garage in het pand vestigt. Dat duurt niet lang en dan staat het pand een paar jaar leeg als gevolg van de crisis. De boeken houden op in 1939 en gaan over in telefoonboeken. Wat er na de oorlog in het pand heeft plaatsgevonden is niet bekend. De afgelopen dertig jaar is Lislokaal een opslagruimte geweest voor tweedehands spullen zoals kasten en dergelijke. Daarvoor zou er een kabelbedrijf in gezeten hebben.